Over Eenzaamheid - Therapiepraktijk Susan

Eenzaamheid is een belangrijk en normaal gevoel. Een gevoel van eenzaamheid hoort erbij. Bij het mens-zijn. Net zoals liefde, verdriet, verbazing, boosheid of angst. In de theorie dat alle gevoelens richtingaanwijzers zijn, is eenzaamheid dus ook een belangrijk gevoel om nader te onderzoeken.

Gevoel van Eenzaamheid en Evolutie

Eenzaamheid helpt ons om verbonden te blijven. Het boek Loneliness: Human Nature and the Need for Social Connection (2009, John Cacioppo en William Patrick) is een diepgaande verkenning van eenzaamheid als een fundamenteel onderdeel van de mens en de cruciale rol die sociale verbinding speelt in ons welzijn. Zij stellen dat eenzaamheid een evolutionaire aanpassing is die mensen aanspoort tot sociale verbindingen, omdat dat essentieel is voor overleven en onze gezondheid.

Eenzaamheid: een ingebouwd signaal

Volgens hen is eenzaamheid een ingebouwde waarschuwing. Het is vergelijkbaar met fysieke pijn of het gevoel van angst, dat ons waarschuwt wanneer er gevaar dreigt. In het geval van een gevoel van eenzaamheid waarschuwt het ons voor het gevaar door sociaal isolement.
Door de geschiedenis heen was overleven gemakkelijker binnen een groep, waardoor het vermogen om sociale verbindingen aan te gaan en te behouden essentieel was. Het gevoel van eenzaamheid signaleert dat er een risico is op uitsluiting en dat we actie moeten ondernemen om weer onderdeel van een groep te worden.

Gevoel van Eenzaamheid in 3 vormen

Eenzaamheid wordt vaak grofweg in drie vormen onderscheiden:

Emotionele eenzaamheid ontstaat door het ontbreken van een band met een persoon met wie je je gevoelens en verhalen kunt delen, zoals een partner, een familierelatie of een goede vriend.
Sociale eenzaamheid gaat over een tekort aan een breder sociaal netwerk of gemeenschap. Het gevoel van ‘ergens bij horen’.
Existentiële eenzaamheid betreft het gevoel van vervreemding of betekenisloosheid, een gevoel van leegte. Iemand kan zich fundamenteel afgesneden voelen van anderen, van zichzelf en/of van de wereld.

Chronische eenzaamheid

Hoewel eenzaamheid een normaal en soms zelfs nuttig gevoel kan zijn dat mensen aanzet tot het zoeken van gezelschap of het versterken van zelfverbinding, wordt het problematisch wanneer het een chronische, pijnlijke ervaring wordt.

Existentiële Eenzaamheid

Eenzaamheid ontstaat niet alleen door een gebrek aan sociale contacten, maar kan ook voortkomen uit geen goede verbinding met jezelf, met je eigen binnenste. Temidden van vele anderen kan iemand zich juist heel erg eenzaam voelen, een enorme leegte ervaren, terwijl de wereld rondom hen heen er voor het oog ‘prima’ uitziet.

Wanneer iemand geen sterke relatie met zichzelf heeft, kan een gevoel van eenzaamheid, leegte of moedeloosheid optreden. Zelfverbinding betekent dat je in staat bent al jouw eigen gevoelens en emoties te herkennen, te erkennen en ook te kunnen accepteren. Daar horen ook je oningevulde verlangens bij.

Verminderen Eenzaamheid door Zelfverbinding

Door jezelf beter te leren kennen, een sterke en bewuste relatie met jezelf te ontwikkelen, verminder je het gevoel van leegte vanbinnen. Tenslotte ben jij degene die altijd jezelf vergezelt in het leven. Jij bent de enige in jouw leven die álles meemaakt en beleeft.
Zelfverbinding draagt bij aan emotionele veerkracht en welzijn, omdat het je helpt beter om te gaan met tegenslagen en jezelf te waarderen, los van externe goedkeuring.

Psycholoog en onderzoeker Brené Brown benadrukt dat ook. Volgens haar begint echte verbondenheid met anderen met zelfacceptatie en toegeven van je eigen kwetsbaarheden. Zelfverbinding vormt dus een basis voor duurzame relaties met anderen. Een sterke zelfverbinding zorgt in haar optiek voor het verminderen van eenzaamheid.

Ook Dirk De Wachter (2019) stelt dat zelfinzicht belangrijk is voor echte verbondenheid.
Psycholoog Kristin Neff (2011) wijst erop dat zelfcompassie bijdraagt aan innerlijke rust, wat gevoelens van eenzaamheid vermindert.
Volgens John Cacioppo (2009), een pionier in eenzaamheidsonderzoek, kan een betere relatie met jezelf helpen bij het doorbreken van het isolement.

Eenzaamheid en Depressie

Een gevoel van eenzaamheid en depressieve gevoelens zijn nauw met elkaar verbonden en kunnen elkaar versterken. Eenzaamheid leidt vaak tot gevoelens van isolement en een laag zelfbeeld, wat een voedingsbodem kan zijn voor depressieve klachten. Mensen die zich eenzaam voelen, kunnen begrip missen over het waarom, wellicht vanuit hun omgeving of vanuit zichzelf, wat hun kwetsbaarheid voor depressie vergroot. Aan de andere kant zorgt depressie vaak voor terugtrekking uit sociale contacten, waardoor eenzaamheid kan toenemen. Dit creëert een vicieuze cirkel waarin eenzaamheid en depressie elkaar kunnen blijven voeden.

Eenzaamheid en de Hedendaagse Maatschappij

Dirk De Wachter (2019) ziet eenzaamheid als een belangrijk maatschappelijk probleem dat vaak onderschat wordt. Hij stelt dat we in een samenleving leven die gericht is op individueel succes en prestaties, wat ertoe leidt dat mensen zich meer afzonderen. Volgens De Wachter hebben veel mensen het gevoel dat ze altijd gelukkig moeten zijn en succesvol moeten overkomen, waardoor ze minder geneigd zijn hun kwetsbaarheden te delen. Hij pleit voor meer verbinding en empathie, waarbij we weer écht naar elkaar luisteren en ruimte bieden voor imperfecties. Dit zou de toenemende eenzaamheid kunnen helpen verminderen (De Wachter, ‘De kunst van het ongelukkig zijn’, 2019).

Verbindingen Aangaan en Onderhouden

De basis voor langdurige relaties met anderen is empathie en actieve communicatie. Het bouwen van hechte relaties vereist voortdurende aandacht en betrokkenheid. Hechte relaties ontstaan niet zomaar in 1 maand. Dit duurt.
Het opbouwen van een diepere verbinding vereist elkaar leren kennen in allerlei situaties, delen van verhalen en gevoelens, inzien dat de ander een ander mens is, niet alles ziet zoals jijzelf (en dat dus oké gaan vinden) en gezamenlijkheid ontdekken. Leren hoe je samen tijd door kunt brengen en wat juist niet werkt.

Acties om eenzaamheid te verminderen

Stap-voor-stap verbinding maken. Niet meteen streven naar diepgaande relaties, maar beginnen met kleine, positieve interacties. Dit kan variëren van een kort gesprek met een collega, een ‘praatje op de stoep’ over het weer tot een vriendelijke opmerking tegen iemand in de winkel. Het gaat om geleidelijkheid.
Negatieve denkpatronen doorbreken en zelfverbinding versterken. Eenzaamheid kan leiden tot een negatieve mindset. Tot gedachten waarbij men denkt niet gewenst te zijn of niet te passen in de samenleving. Dit kan leiden tot zelfafwijzing of afname van de verbinding met jezelf. Hierover praten met een professional, het gedachtenpatroon leren te herkennen en te veranderen en onderzoeken wat er precies gaande is, kan helpen.
Diepere verbinding: Actief luisteren en empathie tonen. Bij het aangaan van een diepere verbinding is het van belang om echt te kunnen luisteren naar anderen en echt te proberen hun perspectief te begrijpen. Dit helpt niet alleen om diepere banden te vormen, maar zorgt er ook voor dat anderen zich gewaardeerd voelen, wat de relatie versterkt. Natuurlijk is het niet de bedoeling om een act op te voeren, maar om het te doen vanuit je binnenste.
Betrokken raken bij gemeenschapsactiviteiten. Door deelname aan gemeenschapsprojecten of sociale activiteiten, zoals vrijwilligerswerk, kun je een (kortdurende) verbinding maken. Dit hoeft niet persé een terugkerend iets te zijn. Je kunt ook een kortdurende verbinding maken door vrijwillig mee te helpen bij het eenmalige opruimen van een strand. Een andere vorm is je aan te melden als EHBO’er op een stads/dorps-event of een festival. Er zijn tal van mogelijkheden. Hierbij geldt ‘trial en error’. Er zullen wellicht vele vormen zijn die jou helemaal niet aanspreken, of wat helemaal niet leuk is als je het aan het doen bent, terwijl je had gedacht dat dat wel leuk zou zijn. Proberen en afstoten hoort erbij.
Betrokken raken bij activiteiten en/of interesses. Door een ‘clubje’ te vinden waar mensen dingen doen of bepaalde meningen hebben die bij jou passen, kun je ook verbinding maken. Misschien sluit je niet op alle vlakken aan, maar wel op bepaalde vlakken. Dat kan al meer dan voldoende zijn om een gevoel van eenzaamheid te verkleinen. Bijvoorbeeld een abonnement voor een sportschool of een yoga-club, oefenen voor deelname aan een marathon of een ander soort wedstrijd(je), deelname aan een FB groep over tuinieren, aansluiting vinden bij ‘iets’ verzamelen of je verdiepen in de Crypto-gemeenschap.

Eenzaamheid als Signaal voor Verbinding

Een gevoel van eenzaamheid hoort bij het mens-zijn en signaleert het belang van verbinding. Dit kan verbinding met de buitenwereld zijn of verbinding met jezelf. Weinig gevoel van verbinding kan een gevoel van eenzaamheid, maar ook een gevoel van leegte, angstige of depressieve gevoelens geven.

Hulp door therapiepraktijk Susan

Ben jij op zoek naar een alternatief voor jouw eenzame gevoel? Therapiepraktijk Susan biedt je een veilige ruimte waarin je je gevoelens van eenzaamheid kunt uiten. Ik heb geen enkel oordeel. We kunnen samen achterhalen wat aan de gevoelens van eenzaamheid ten grondslag ligt. Vervolgens kun je rustig exploreren wat de mogelijkheden zijn voor jou om jouw gevoel van eenzaamheid te verminderen.

Er is geen wachtlijst. Ik ontvang je graag in mijn praktijk in Breda! Je kunt meteen zelf je eerste sessie inplannen via de online agenda op de contactpagina of neem contact op via mail, whatsapp, telefoon of de socials.

Je bent van harte welkom!

Wil je meer lezen over Depressie of Angst? Klik op 1 van deze links: