In deze blog een uitgebreide uitleg over stress, want al snel zijn we geneigd te denken dat stress slecht is. Maar als er gevaar op je afkomt, in welke vorm dan ook, en je reageert met stress, is dit eigenlijk een perfecte reactie van je lichaam en je hersenen. Je stopt met denken en je handelt impulsief. Daar is een logische reden voor. Als je de straat wilt oversteken en je ziet plots een auto op je afkomen, heb je de tijd niet om de situatie te analyseren. Je moet handelen, en je stress zorgt hiervoor!
Wat is stress?
Stress is jouw lichamelijke reactie op mogelijk gevaar. Je hersenen beoordelen dit continu. En zij doen dit zeer actief, want de primaire functie van je hersenen is om ervoor te zorgen dat je overleeft. Dus liever 9 keer teveel vals alarm, dan 1 keer te weinig.
Hoe werkt stress in je lichaam en in je hersenen?
Zodra je hersenen beoordelen dat er gevaar op je afkomt, gaat je lichaam reageren. Je bijnieren maken adrenaline aan. Hierdoor spannen je spieren zich aan, versnelt je hartslag en stijgt je bloeddruk. Als de situatie na enkele minuten bedreigend blijft, gaat jouw bijnierschors cortisol aanmaken. Het zorgt er onder andere voor dat je emotionele ervaringen beter onthoudt. Dat wil zeggen dat als je iets meemaakt waarbij je een sterke emotie voelt, je geheugen dit extra goed opslaat. Ook dit heeft een functie, want daardoor kun je in de toekomst gevaarlijke situaties vermijden die ooit veel angst in je hersenen veroorzaakten.
Stopt stress vanzelf?
Jouw lichaam is in staat de stressreactie vanzelf weer teniet te doen. Echter, als er sprake is van een aanhoudende stressvolle situatie of er is steeds weer een nieuwe situatie waarvan je hersenen beoordelen dat stress nodig is, dan heeft het lichaam te weinig tijd om te herstellen. Met als gevolg dat de aanmaak van cortisol niet ophoudt. En dit heeft op den duur, zacht gezegd, onprettige gevolgen. Op de website van bewegen voor je brein (2020) wordt het als volgt uitgelegd.
- Stress start in de hypothalamus
- De hypothalamus maakt stresshormoon cortisol aan
- Cortisol activeert de hippocampus, want die moet stress afremmen
- Bij teveel stress raakt de hippocampus dus overwerkt.
- Een overwerkte hippocampus uit zich ook in geheugenproblemen, depressie en angststoornissen. Dit is dan ook de reden dat veel mensen die last hebben van langdurige stress of een burn-out geheugen- en concentratieproblemen hebben.
- En teveel stress beschadigt de frontale lob, die de amygdala moet remmen
- De amygdala wordt onvoldoende geremd
- Een ongeremde amygdala ontketent negatieve emoties
- Negatieve emoties wakkeren stress aan in de hypothalamus
Gevolgen langdurige stress (burn-out)
Langdurige stress kan leiden tot lichamelijke klachten. Je lichaam raakt uitgeput als je veel stress ervaart, cortisol aanmaakt en ze geen kans heeft om te herstellen. Wellicht slaap je slechter en door de voortdurende spanning van je spieren kun je bijvoorbeeld hoofd-, nek- en rugklachten krijgen. Daarnaast kun je psychische klachten ervaren als gevolg van de negatieve emoties die steeds worden aangewakkerd door je amygdala die geen remmingen meer kent. Dit kan leiden tot depressieve gevoelens en angstgevoelens, bijvoorbeeld omdat je jezelf niet meer herkent.
Wat kun je doen tegen stress, langdurige stress en/of een burn-out?
Hieronder geef ik een mogelijk stappenplan om van langdurige stress te herstellen:
- Doorbreek de vicieuze cirkel. Zorg ervoor dat de vicieuze cirkel in je lichaam en in je hersenen wordt doorbroken. Dit doe je door je hersenen en je lichaam signalen te zenden dat er geen gevaar is. Helaas kun je je hersenen dit niet ‘zeggen’, maar je kan op verschillende manieren signalen naar je eigen systeem sturen. Hieronder noem ik er een paar:
- Ademhalingsoefening: Je ademhaling is een manier om te communiceren met je systeem. Een rustige diepe ademhaling vertelt je systeem dat het mag en kan ont-spannen: bijvoorbeeld via 4 tellen inademen, 4 tellen vasthouden en 8 tellen uitademen. Het gaat er vooral om dat de ‘uit-ademhaling’ langer is dan de ‘in-ademhaling’. Doe dit ongeveer 5x achter elkaar en je lichaam reageert na een paar minuten waarschijnlijk al.
- Bewegen! Een wandeling per dag kan al voldoende zijn om de frontale lob positief te beïnvloeden. Dit werkt op je amygdala, zodat deze geremd wordt in haar werking.
- Luister naar voor jou fijne muziek, ook dit werkt op je amygdala.
- Slapen (en ritme). Goed slapen maakt een groot verschil. Nu is het lastig goed slapen als je stress ervaart, daarom is een ritme en bewegen van belang. Een lichaam dat moe is van bewegen of sporten (niet van nadenken) is beter in staat de slaap te vatten.
- Praat erover. Dit kan met een professioneel persoon of met iemand die je vertrouwt in je omgeving. Door woorden te geven aan je gevoelens, wordt een ander gedeelte in de hersenen (onder andere het orbitofrontaal deel) actiever, waardoor de activiteit van de amygdala rustig kan afnemen.
- Plan maken. Als laatste is het van belang om erachter te komen wat de aanhoudende stress veroorzaakt om vervolgens een plan te bedenken hoe je dit zou kunnen verminderen. Soms liggen zaken buiten je macht. Maar hoe jij zelf hierin staat en hoe je je eronder voelt, daar heb je wellicht wel invloed op.
Hulp door therapiepraktijk Susan in Breda
Therapiepraktijk Susan biedt de juiste omgeving waarin veiligheid, onafhankelijkheid, geen oordeel en geen afwijzing centraal staan om tot de juiste inzichten te komen.
Ik geef je in een rustige en kalme omgeving de gelegenheid woorden te geven aan je al je emoties en gevoelens. Zonder oordeel of afwijzing. Hierdoor kun je ‘ervaren, zonder je erin te laten meeslepen’. Vanuit hier gaan we verder. Dit kan door middel van Gesprekstherapie of EMDR. Een combinatie hiervan in een aantal sessies is zeer goed mogelijk.
Je bent van harte welkom in mijn praktijk. Ben je woonachtig in de omgeving Breda, Zundert, Etten-Leur of Roosendaal? Ik ontvang je graag in mijn therapiepraktijk in Breda en ik geef sessies online. Plan zelf je eerste afspraak op de contactpagina via de online agenda! Er is geen wachtlijst.
Wil je meer lezen over paniekaanvallen, lees dan mijn blog hierover: Hulp bij Paniekaanval